Ang ubo ay isang paraan ng katawan para masiguradong walang bara o harang sa mga daluyan ng hangin (airways). Ito ang dahilan kung bakit ang mga sakit sa respiratory system, katulad ng hika at pulmonya o pneumonia, ay kadalasang may kasabay na pag-ubo.
Depende sa mga senyales, katulad ng tunog ng ubo at kung gaano katagal ito nararanasan, meron iba-ibang uri o klase ng ubo. Halimbawa, ang tawag sa ubong tumatagal lamang ng 2 hanggang 3 linggo ay tinatawag na acute cough. Samantala, ang tawag sa ubong tumatagal ng hanggang 8 linggo ay subacute cough. Kapag lumagpas naman na ng 8 linggo ang ubo, chronic o persistent cough na ang tawag dito.
Meron ding mga uri ng ubong nakadepende sa mucus production nito. Kapag walang kasamang plema ang ubo, dry o non-productive cough ang tawag dito. Kapag naman may kasamang plema ang ubo, wet o productive cough ang tawag dito.
Ano ang Productive Cough?
Ang productive cough ay nangyayari kapag merong nangyayaring irritation sa iyong respiratory tract, na kadalasan ay dulot ng impeksyon. Minsan ay tinatawag ding “chesty cough” ang productive cough dahil sa tunog na nanggagaling sa dibdib kapag umuubo.
Kung mga sakit na katulad ng sipon o trangkaso ang dahilan ng productive cough, mawawala rin ito kapag gumaling na ang sakit. Subalit, kung hindi gumagaling ang ubo sa tulong ng gamot (refractory cough) o kaya ay hindi matukoy ang dahilan nito, kailangan na ng medical attention ng pasyente.
Ano ang mga Sintomas ng Productive Cough?
Bukod sa pag-ubo na may kasamang plema, pwede ring makaranas ng iba pang sintomas ang isang taong may productive cough. Ilan sa mga sintomas na ito ang mga sumusunod:
- pakiramdam na parang may fluid sa likod ng lalamunan (post-nasal drip)
- pangangati ng lalamunan
- pagiging garalgal ng boses
- kakapusan ng hininga, lalo na kung madalas atakihin ng ubo
- sore throat
- lagnat
Ano ang Ibig Sabihin ng Iba-Ibang Kulay ng Plema?
Karaniwang walang kulay ang mucus o plema. Ito ang kadalasang inilalabas ng mga nakakaranas ng allergy at mga nasa early stage ng bronchitis at pneumonia. Kapag naging kulay green o yellow na ang plema, indikasyon na ito ng impeksyon.
May pagkakataon din na nagiging red, pink, o brown ang plema; dulot ito ng dugo sa baga o airway. Minsan din ay nagiging itim ang mucus dahil sa paglanghap ng usok, uling, o iba pang pollutant.
Ano ang Sanhi ng Productive Cough?
Maraming mahalagang function ang mucus sa respiratory system. Kasama na rito ang pag-filter sa mga duming pumapasok sa ilong at ang pagpapanatili ng moisture sa mga daluyan ng hangin. Kapag meron kang sakit, katulad ng sipon o iba pang impeksyon, nadadagdagan ang mucus production ng katawan para mas mabilis na mailabas sa katawan ang sanhi ng sakit. Ang pag-ubo ang paraan ng katawan para mailabas ang sobrang mucus bilang plema.
Ilan sa mga sanhi ng productive cough ay ang mga sumusunod:
Asthma
Mas karaniwan sa mga may hika o asthma ang pagkakaroon ng dry o non-productive cough. Subalit, merong mga may asthma na nakakaranas ng productive cough dahil sa pamamaga ng mga airway na nagdudulot ng dagdag na production ng mucus.
Pneumonia.
Ang pneumonia o pulmonya ay isang impeksyon sa baga na dulot ng mga microorganism nakatulad ng bacteria at virus. Maraming kaso ng pneumonia na mild o moderate lang, at hindi na kailangan pang pumunta sa ospital para magpagamot. Subalit, kung labis na nahihirapan sa paghinga ang pasyente at nagiging bluish na ang kanyang mga labi o daliri, maituturing nang severe ang kanyang pneumonia. Pumunta kaagad sa ospital para mabigyan ng treatment. Gayundin, delikado para sa mga sanggol at bata ang pneumonia; pumunta kaagad sa ospital para maagapan ang kondisyon.
Bronchitis
Kapag may bronchitis ang isang tao, ibig sabihin ay namamaga ang kanyang mga bronchial tube o iyong mga daluyan ng hangin papunta sa baga. Madalas ay dulot ng mga virus ang bronchitis, pero meron ding chronic bronchitis na sanhi ng paninigarilyo.
Bronchiectasis
Kapag madalas nagkakaroon ng impeksyon o sakit ang isang tao sa kanyang mga baga, pwede siyang magkaroon ng bronchiectasis. Ito ay isang permanent condition na nagdudulot ng peklat (scarring) sa mga bronchial tube at paglawak (widening) ng mga ito. Nagdudulot ang bronchiectasis ng excessive mucus production, kung kaya naman ang mga taong may bronchiectasis ay halos hindi na nawawalan ng productive cough.
Chronic Obstructive Pulmonary Disease
Ang chronic obstructive pulmonary disease (COPD) ay isang uri ng lung disease kung saan nagkakaroon ng hindi magandang daloy ng hangin papasok at palabas ng mga baga. Ilan sa mga sakit na nagdudulot ng COPD ang emphysema at chronic bronchitis. Isa ring malaking contributor sa pagkakaroon ng COPD ang paninigarilyo at exposure sa iba-ibang uri ng usok.
Congestive Heart Failure
Kapag may congestive heart failure (CHF) ang isang tao, nahihirapan ang kanyang puso na magbomba ng dugo. May uri ng CHF na nagdudulot ng pagtagas ng fluid papunta sa mga air sac ng mga baga. Kapag napuno ng fluid ang mga air sac na ito, pwede itong magdulot ng productive cough.
Cystic Fibrosis
Ang cystic fibrosis ay isang genetic condition, kung saan may problema o anomaly sa protein na nakakaapekto sa mga tissue na nagpo-produce ng pawis at mucus. Dahil dito, mabilis na napupuno ng plema ang mga daanan ng hangin at nakakaranas ng wet o productive cough ang pasyente. Nada-diagnose ang cystic fibrosis sa pamamagitan ng newborn screening o kaya ay sa pagte-test ng pawis ng pasyente.
Pulmonary Edema
Isa ring pangkaraniwang sanhi ng productive cough ang pulmonary edema o ang pagkakaroon ng fluid buildup sa mga baga. Maraming sanhi ang pulmonary edema, kasama na ang heart failure at pneumonia.
What are the drugs for productive cough?
Maraming pwedeng gamiting gamot sa ubong may plema, depende sa kung ano ang sanhi nito. Kung dulot ng isang virus ang productive cough, kadalasan ay hindi na kailangan ng gamot para mawala ito. Ganunpaman, merong mga over the counter na gamot na katulad ng expectorant at mucolytic para makapagdulot ng ginhawa. Ang expectorant ay isang gamot na may kakayahang magpaluwag sa kapit ng plema para mas mabilis itong mapalabas. Samantala, ang mucolytic naman ay formulated para mapalabnaw ang malapot ang plema.
Kung ang sanhi ng wet cough ay isang bacterial infection, kailangang uminom ng antibiotics para mapatay ang bacteria at mawala ang ubo. Sundan ang instructions ng doktor sa pag-inom ng antiobotics para sigurado ang paggaling.
Narito pa ang ilang treatment options para sa productive cough:
- Honey. Isang mabisang home remedy para sa ubong may plema ang honey. Kung nahihirapan makatulog, uminom ng kalahating kutsara ng honey sa gabi bago matulog para mabawasan ang mucus at pag-ubo. Tandaan na hindi ipinapayo ang honey bilang home remedy para sa kahit anong sakit kapag wala pang 1 taong gulang ang pasyente.
- Pagmumumog ng maligamgam na tubig na may asin. Para mabawasan ang plema sa lalamunan at mabawasan din ang pag-ubo, pwedeng magmumog ng maligamgam na tubig na may asin. Tandaan na temporary relief lamang ang maidudulot ng home treatment na ito. Ganunpaman, mabisa pa rin ito lalo na kung hindi kaagad makakabili ng OTC na gamot para sa productive cough.
- Painkillers. Kung may nararamadamang pananakit ng lalamunan o dibdib kasabay ng ubo, uminom ng over the counter painkillers nakatulad ng ibuprofen at paracetamol.
- Gamot para sa underlying condition na nagdudulot ng productive cough. Kadalasan, ang underlying condition ng productive cough, katulad ng asthma at bronchitis, ay pwedeng magamot o ma-manage. Inumin o gamitin nang tama ang mga gamot para rito para mawala rin o mabawasan ang productive cough.
- Mga medical device na nagpapaluwag ng daluyan ng hangin. May mga tinatawag na airway clearance device na gumagamit ng pressure, vibration, at iba pang mechanical na paraan para matanggal ang sobrang mucus sa mga daluyan ng hangin.
Nagdudulot ba ng Productive Cough ang COVID?
Kasama ang ubo sa mga sintomas ng COVID-19, pero kadalasan ay dry cough o non-productive cough ito. Ganunpaman, posible pa ring magkaroon ng wet o productive cough ang isang COVID patient kung nagka-pneumonia din siya.
Kailan Dapat Pumunta sa Ospital Kapag May Productive Cough?
Kagaya ng nabanggit kanina, maraming kaso ng productive cough ang gumagaling naman nang halos walang kinakailangang gamot o special treatment. Subalit, may mga pagkakataon na kailangan ng agarang medical attention ang productive cough, katulad ng mga sumusunod na kondisyon:
- kapag meron nang plema sa baga
- kapag kulay brown o bright red ang plema
- may mabahong amoy galing sa plema
- kung tumagal ng 2 linggo ang ubo nang walang pagbabago sa kondisyon
- may kasabay na lagnat ang ubo
- pananakit ng dibdib
- kakapusan ng hininga
- pagbaba ng timbang
Mahalaga ring pumunta kaagad sa doktor kung na-expose ka sa tuberculosis.
Para sa mga bata at sanggol, mahalagang matingnan kaagad sila ng doktor kung meron silang productive cough na may kasabay na mataas na lagnat. Pakinggan din mabuti ang paghinga ng bata o sanggol kung may wheezing sound ito. Dalhin din sa ospital ang bata o sanggol na inuubo kung inatake ito ng seizure o kung hindi ito maalo sa pag-iyak.
Paano Maiiwasan ang Productive Cough?
Mahirap iwasan magkaroon ng productive cough kung ang sanhi nito ay isang chronic underlying condition. Para sa ibang mga kaso ng ubong may plema, ang pinakamabisang gawin para iwasan ito ay ang pagkain ng masustansyang pagkain at pag-eehersisyo para lumakas ang immune system. Ugaliin ding maghugas ng kamay para maiwasan ang pagpasok ng mga bacteria at virus sa katawan.
Mahalagang paalala: Ang lahat ng impormasyong nakalahad dito ay para lamang sa pagbabahagi ng kaalaman at ‘di dapat ituring bilang professional medical advice. Ugaliin pa rin kumonsulta sa iyong doktor bago uminom o gumamit ng kahit anong gamot.
